Айсабай, қызыл өгізді ерттеші! Нарядчик сайлауға барасың деп кетті ғой, — деді де, – Қалиша-ай, насыбай уқалап дайындашы, қатын! – деді Бектас…
Өмірімде бақытты болу жолын іздеп-іздеп таба алмай, «маңдайы – тайқы, алақаны – қайқы құдай жазбаған екен» деп, үмітсізденіп жүргенімде, төңкеріс бола қалды.
Қала. Шалқыбай шалқып жайлаудан жақында қайтты. Ол он екі айдың екеуіне демалды. Жаны сүйген жайлаудың жақсысында жатты. Қиюы қашқан ыңыршақтай …
Жиылыс ашық.Өкілдің мойынынан баяндаманың қарызы түсті. Сұрау да бола қойған жоқ. Бола қоймаса да «сұрау тоқтатылсын» деген ұсыныс кіріп қалды.
Қарлы Алатаудың қойнындағы Қарқаралы жәрмеңкесіне кім бармайды. Мен де барғамын. Ол қалың қазақтың қақ ортасы.
Сұрпақпай деген үңілше көзді, үңірек қара кісі болды. Көңілі түскенде, әсіресе, қара шайға қанып алса, қара шақшадан атып алса…
Өй, әттеген-ай! Ұсталып қаппын-ау! Шұжықтай тығыз, қазыдай қызыл-күрең, қарынсау Шойынқұлақ, барқыт …
Науқан. Тығыз жұмыс. Тізгін ұшы осы заманның ботатірсек бозбаласы Омарұлы қасымда. Бұл бос адам емес, аудандық комсомолдар комитетінің үгіт-насихат бөлімі бастығы. Шалқардың шалқыған даласын шабуылмен
Садағасы кеткір Қожанасыр отағасы аңқау дейін десем арамза, арамза дейін десем аңқау. О кісіні біреу әулие дейді, біреу әумин дейді, біреу тәңірдің ерке, шолжаң досы дейді, біреу сопы дейді
Мақта жұмысындағы зиянкестікке қарсы Мақтаарал совхозындағы жұмысшылардың жиылысында отырмыз. Жұмысшылар, халық жиналған. Әдемі кеш, айдала. Электрдің нұрынан жердегі инені алуға болады.
Біз, Қызылорда халқы, қалалық киноның басқармасына мың-мың алғыс айтамыз. Ол азаматшаға тәңір алдына дейін тәңір жарылқасын айтуға борыштармыз. Біздің көңілімізді көтеретін жалғыз ….
Кәдімгі қара қатқақ күздің күні. Ел тарысын қаралап, күзектеріне қонып, күземін алып жатқан уақ. Қараша туды деп, қошқар, текелердің де күйегін шешіп тастаған.
Күн суық. Қырды ызғырық жел ысырып айдап жатыр. Төбеде уезден өкіл келеді деп қосшылар күн еңкейгенше тосып тұр еді. Сақал, мұрттар сауыс қырау.
Қазақ салған егіндей аламыштау сақалым бар. Алдырмаймын десем, әйелім тура тізе қылады: Жә, бар, алдырып кел, кәм көрінгеннің еркегінше аузыңды жүн-жүн қылып отырамысың?
Шіретте тұрған кісі қандай кең пейілді келеді: арық қойдай тырысып, баз біреумен ұрысып, баз біреумен жұлысып, теріміз тарылып, өзіміз жарылып кеткендей тұрмыз. Сіркеміз су көтермейді.
Қуыршақ деген кішкене кісі. Аяғы, қолы бар. Аузы, мұрны бар. Белі буулы, жеңі
сұғулы, төсегі салулы. Ішпейді, жемейді.
Бала күнім. Қарысбайдың Баяуы деген әйел күбідей жуан, сары кісі еді. Төсегінде
жатқанда сол кісіге бүйі тиіпті.
…Мен болсам, о дүниеге кетіп барам…
Осыны іші ауырып жатқан Ырай деген айтыпты.
Жаз болса-ақ кімнің… кұрт кірмейді: отпускі, жайлау, курорт, Қырым, Кавказ…
Уәйдәй, мекеме ұйқы-тұйқы болады. Алғашқы «зав» кетеді.
Арқаңа алты ағаш таңса,
Артыңа құрым киіз тықса,
Аузыңа шикі өкпе тықса,
Бұтыңа сүйек байласа,
Сол адамға не қылар едің? –
«Правданың» жазушысы Михаил Кольцов бір фельетонды былай жазған:
Қарны кебежедей ……
Жарықтық Қожанасыр қосағасы базардағы жамағатқа бір бұқасын жатып
мақтапты…
«Шаш ал десе, бас алған» — деген мақал қай заманға болса да қабысады да
тұрады. Қай дәуірге болса да жабысады да тұрады.
Лаулап бір сындар ат мініп алад,
Сымпыстау келте киім киіп алад.
Өзгеге өзі айдынды көрінбекке,
Мойнына бір сөмкені іліп алад.
Еп үйрен епшіл болсаң Ықшылбайдан,
Жылпылдақ қорыққанына сары майдан.
Басы үшін ұстап жүрген әдісіне,
Дүниеде өте қалмас одан айуан.
Не айтар екен «Лұзан»?
Шығар ма екен тозаң?
Мен мойнымды созам…
Үрит, үрит, үрит!..
Өк, көк өгіз! Сыпыр алғыр сүйкенбе!
Неткен қаскөй, мойнын жерге үйкеуге.
Сүйкенем деп өзі бос жерді қиратып,
Осынша елді тозаққа қулатып үйте ме?
Жол үстінде келеміз. Біз бес-алты кісі. Күн ашық,келе жатқан бетіміз –
Қояндының жәрмеңкесі. Көктастың кезеңіне …..
Зайсанкому аудандық комитетке.
Аудандық жоспар бөліміне.
Сіздің келісіңізбен РСФСР-дің жоспар комиссиясы….
«Социализм жеңер ме екен, бит жеңер ме екен?» — деген еді ол. Бұл күліп айтылса да күшті айтылған сөз. Мұның шешуіне кейінірек келетін болып, осы жердің өзінде сол бит жайында…
Қапшық дегеніміз – қалта, орысша «сумка» дейді. Қатындар «қолдорба» десе, қазақ «білімпаздарының» тауып қоюынша «талыс» болмақ керек.
Еділді өтіп, Самарлатып, Кенельдетіп, жеделдетіп Орынбордан өте шықты. Сардаланы сара тіліп, саулап келе жатқанын…
Кім дейсіңдер мынау?
Керек сойыс, лау.
Ие, жолдас, Нүркей, жүріс қанша?
– Съезге ме, қашан аванс алсам.
– Мына хатты «Ж» ға бере сал.
– Ақыры Алматыға барсаң
…Менің Бухариннің кейбір оппортуншылдық, махистік қисынына сүйеніп жазып
жіберген сөздерімнің қатесін жұрт қоқытып ақтара бастады.
Мал шаруасын өркендету керек, — деді партия. Осы шараны большевикше іске асыру керек, — деді Крайком. Өкіл дегендер өлкеден ауданға, ауданнан ауылға шапты.
Шойын жолдың бойына шығуға Алматыдан автомобильге отырып ек, тықырқай қара жігіт бірге отырды. Жөн сұрастық.
Түрксібте қызмет істегелі бір жылдан асты, ат бақтым, арба айдадым. Аға жұмысшы болдым. Бүгінде жүк тасимын. 65 сом айлық алам, союзда мүшемін.
Шоқпардан жол өтіп кетті. Сондықтан бізді 3-учаскеден 4-учаскеге жіберді. Оған бүгін 17 күн. Бала-шағаммен келіп ем, он күн сергелдеңге түстік…